Restauratie in Beeld: Pieter Teylers Huis
fotografie ©
No items found.

Restauratie in Beeld: Pieter Teylers Huis

Kiek Berger

19

Sep

21

999

min. leestijd
Haarlem is binnenkort een nieuwe parel rijker. Op 5 december opent Pieter Teylers Huis de deuren voor het publiek, als nieuwe vleugel aan Teylers Museum. Al vanaf 2013 wordt het huis, een Rijksmonument waar­van de oudste bouw­kundige elementen uit de Middeleeuwen stammen, grondig geres­taureerd. Weelderige stuc­plafonds, prachtige wand­bespanning, een lange marmeren gang: wees vanaf december welkom in het statige woonhuis van de grond­legger van Teylers Museum en ontdek waarom zijn idealen nog steeds actueel zijn.

Pieter Teyler van der Hulst

Het huis aan de Damstraat is onlosmakelijk verbonden met Teylers Museum, het oudste museum van Nederland. Hier woonde Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een rijke Haarlemse bankier en ondernemer. Samen met zijn vrouw, de Amsterdamse Helena Wijnands Verschave, kocht hij het huis in 1740. Ze woonden er 14 jaar samen, tot haar dood in 1754. Familie, vrienden en zakelijke relaties moeten er vaak op bezoek geweest zijn en Teyler heeft er ongetwijfeld met zijn vrienden naar zijn collectie tekeningen en prenten gekeken.

Overlijden

Na het overlijden van zijn vrouw liet Teyler een nieuw testament opstellen. Hij besloot het grootste deel van zijn kapitaal na te laten aan een stichting die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap als doel had. Teylers huis moest voor altijd het hoofdkwartier van de stichting blijven en vijf vrienden moesten zijn testament gaan uitvoeren. Na Teylers dood besloten deze vrienden tot het oprichten van een museum. Achter Teylers huis werd de Ovale Zaal gebouwd, ontworpen door de jonge architect Leendert Viervant. In 1784 werd de zaal geopend. Bezoekers belden aan bij het huis aan de Damstraat, waar nu de kastelein woonde, de directeur / beheerder van het museum, die ook zelf kunstenaar was. Via de lange marmeren gang betrad je de Ovale Zaal. Hier kon je de nieuwste weten­schappelijke instrumenten aanschouwen en kunst van oude meesters én hedendaagse kunstenaars. Dat deden vele notabelen: van keizer Napoleon tot de componist Giuseppe Verdi en de Pruisische natuurvorser en ontdekkings­reiziger Alexander von Humboldt. Hun namen staan allemaal in de gastenboeken.

Een nieuwe entree

De kastelein deed meerdere keren per dag de deur open voor bezoekers van het museum. Omdat de collecties zich steeds meer uitbreidden, moest ook het museum groter worden: in 1885 werd het ‘Nieuwe Museum’ geopend: de Fossielen- en Instrumenten­zalen, de bibliotheek en Gehoorzaal en een indruk­wekkende nieuwe entree. Vanaf toen werd de ingang van het museum verplaatst naar Spaarne 16. Het verplaatsen van de ingang betekende een fundamentele verandering in het gebruik van Pieter Teylers Huis. De deur tussen de Grote Zaal in het huis en de Ovale Zaal was de grens geworden tussen het publieke deel van het museum en het deel achter de schermen. Alleen op uitdrukkelijke uitnodiging waren museum­bezoekers nog welkom in het huis. In het huis waren voortaan alleen nog vergaderingen en bijeen­komsten van Teylers genoot­schappen en Teylers Stichting en de traditionele kunst­beschouwing, kerst­vieringen en afscheidsborrels.

Later werd het pand ook als depot en als kantoor gebruikt. De directeuren bleven er wonen, waardoor het huis in de 20ste eeuw ook geschikt gemaakt werd voor het wonen met een gezin. Directeur Eric Ebbinge vertrok na zijn pensionering in 2002 uit het pand en zijn opvolger Marjan Scharloo wilde er niet wonen. Daarmee werd de vraag actueel welke zinvolle functie het huis als ‘eeuwig hoofd­kwartier’ van Teylers Stichting in de toekomst zou kunnen vervullen. Het idee om het voor bezoekers open te stellen, was geboren.

Restauratie

In 2013 werd gestart met de restauratie, die gebeurde in fases. De fundering werd als eerste aangepakt. Het funderings­herstel besloeg niet alleen het huis zelf, maar ook de binnen­plaatsen en tuinen eromheen én het Lorentz Lab, dat grensde aan het huis. Deze enorme klus was klaar in 2016. In plaats van enkele middel­eeuwse kelder­­muurtjes had het huis en de directe omgeving nu een grote betonnen plaat als basis die verdere verzakking moet voor­komen. Na de opening van het Lorentz Lab in 2017 begon de concrete voor­bereiding voor de grootste klus: het huis zelf. In november 2019 startte de casco­restauratie. Met dank aan een genereuze subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kon het huis duurzamer worden gemaakt dan aan­vankelijk gepland. Zo zijn daken voor het eerst geïsoleerd en ramen voorzien van isolatieglas voor monumenten. Bij het in oude staat terug­brengen van de historische interieurs zijn installaties zoals leidingen, klimaat­beheersing en brand­­beveiliging onzicht­baar weg­gewerkt. Met deze aan­passingen wordt een prettige en veilige omgeving voor het publiek gecreëerd. Ook de oorspron­kelijke kleuren zijn terug­gebracht. Een belangrijk uitgangs­punt bij het aanbrengen van alle benodigde installaties was dat ze zoveel mogelijk onzicht­baar moesten zijn, om het authentieke karakter van het huis zo min mogelijk geweld aan te doen. Vrijwel alle installaties zijn weg­gewerkt tussen de vloeren en plafonds. De bekende luchtweg­aanduidingen zijn zó aangebracht, dat ze uitsluitend zichtbaar zijn bij een alarm.

De bezoekerservaring

De verhalen van Pieter Teyler, zijn huis en het museum horen onver­brekelijk bij elkaar. De idealen van Teyler zijn nog steeds actueel en waar kan dit verhaal beter gedeeld worden dan in zijn eigen huis? Het actuele idee van de Verlichting dat ieder­een het recht heeft te streven naar een gelukkig leven vormt dan ook het uit­gangs­punt van de inrichting en de program­mering van het huis. Pieter Teyler geloofde dat prak­tische uit­vindingen en ontdek­kingen de beste manieren waren om de wereld tot een betere plek te maken. Door een link te leggen met het heden worden bezoekers vanaf december 2021 uitgenodigd om te reflecteren op het actuele vraag­stuk van het verbeteren van de samen­leving voor iedereen en de bijdrage die kunst en weten­schap daaraan kunnen leveren. In elke ruimte zal op een subtiele manier informatie te vinden zijn over de idealen van Pieter Teyler en de Verlichting, over Teyler zelf en over de mensen die zijn werk voort­zetten. Het pand heeft een opper­vlakte van 1.115 m2. De begane grond wordt voor iedereen toe­gankelijk. Op de eerste verdieping zullen groepjes bezoekers komen met rond­leidingen en aan de voor­kant van het huis is in Teylers mooie kamer ruimte om school­klassen te ontvangen met pro­­gramma’s in het kader van Verlichting en wereld­burger­schap. In de achter­kamer wordt het oude atelier van de kastelein weer ingericht om samen te tekenen aan een mooie toe­komst. De kleine kamers aan het einde van de gang worden gewijd aan de collecties van Pieter Teyler zelf, waarvan een deel daar ook te bekijken zal zijn.

Miniatuurhuis

Ter gelegenheid van de opening van Pieter Teylers Huis wordt zijn huis nagebouwd (schaal 1:12) zoals het eruit zag op 8 april 1778, Pieter Teylers sterfdag. Deze exacte reconstructie in 3D wordt als het ware een maquette en poppenhuis ineen. Het miniatuur­huis, met een totale lengte van circa 3,5 meter en 75 cm breed, wordt een van de pronk­stukken in Pieter Teylers Huis.

Restauratie in beeld: fotografie door Johan Nieuwenhuize

Sinds 2019 brengt kunstenaar/fotograaf Johan Nieuwenhuize in opdracht van Teylers Museum het proces van de restauratie in beeld. Vanaf half november is een selectie van zijn foto’s in het Prenten­kabinet van Teylers Museum te zien. Ook worden de foto’s worden gebundeld in een publicatie met een heel bijzondere vormgeving en inhoud, die bij de opening van Pieter Teylers Huis wordt gepresenteerd.

No items found.
Dit artikel is te lezen in
Vorig artikel
volgend artikel

VRIENDEN VAN LEVEN! MAGAZINE

Sterrenheuvel
WordPress naar Webflow
Pronto
supercharge.studio
Bistrobar Indonesia
Avila Reizen